[ Aleksandar Marković @ 15.10.2004. 15:02 ] @
| Napadanje dobro utvrđenih položaja ili pećina je veoma težak posao, u šta su se i Rusi uverili tokom okupacije Avganistana. Jedna od taktika koje su primenjivali bila je upotreba termobarične bombe, poznate i kao vakuum bomba. Tipično termobarično oružje sastoji se iz kontejnera sa gasom ili isparljivom tečnošću i dva relativno mala eksplozivna punjenja. Prva eksplozija otvara kontejner i stvara smrtonosnu eksplozivnu maglu koja se pali u sekundi. Rezultujuću intenzivnu vatrenu loptu sledi nadpritisak i udarni talas jako sabijenog vazduha koji se kreće od centra eksplozije brzinom od nekoliko hiljada metara u sekundi stvarajući čeoni front velike rušilačke snage. Efekti udarnog talasa u prolazima i pećinama su znatno pojačani. Vremenom brzina udarnog talasa opada, kao i pritisak iza čeonog fronta, vazduh se razređuje i uzrokuje vraćanje vazdušne mase prema centru eksplozije, što znatno povećava oštećenja koja je proizveo udarni talas. Sposobnost razaranja termobarične bombe može se uporediti sa nuklearnim oružjem male jačine. Ubrzo nakon početka Zalivskog rata, Amerikanci su naleteli na tvrd orah u vidu dobro utvrđenog bunkera severno od Bagdada. Američka avijacija, nemoćna da probije bunker čak i nakon više ponovljenih direktnih pogodaka, zatražila je rešenje od vojne industrije. U rekordnom vremenu razvijen je GBU-28 - "razbijač bunkera". Radi se o laserski navođenoj bombi dugačkoj oko četiri metra, teškoj preko 2 tone, sa oko 300 kilograma veoma jakog eksploziva. Telo i glava bombe su ojačani do te mere da ona bačena iz aviona može da prodre kroz 7 metara betona ili čak 30 metara zemlje. Tokom Zalivskog rata proizveden je ograničen broj komada GBU-28, a samo dva su ispuštena na metu, oba iz F-111F aviona. Učinak jedne od bombi zabeležen je kamerom sa aviona. U poslednjoj deceniji preciznost, sposobnost prodiranja i eksplozivna moć konvencionalnog oružja znatno su poboljšani, a takav trend će se sigurno nastaviti i dalje. Izum tzv. JDAM (Joint Direct Attack Munitions) opreme krajem devedesetih otvorio je nove mogućnosti. Radi se o kompletu koji se može montirati na GBU - 28 i pretvoriti ga u precizno oružje, navođeno kombinacijom GPS (globalnog sistema za pozicioniranje) i vlastitog unutrašnjeg inercijalnog sistema za navođenje. Za razliku od laserski navođenih bombi, ovako kompletirane bombe mogu se primenjivati u svim vremenskim uslovima. Dok je cena jedne GBU-28 bombe oko 140.000 dolara, JDAM košta oko 10.000 dolara. Bombe tipa GBU iskusili su Talibani u Avganistanu i stanovnici Rakovice u Beogradu (jedna ili dve su bačene na brdo Straževica), za vreme bombardovanja Jugoslavije. Tokom Zalivskog rata osmišljeno je nuklearno penetrirajuće oružje, koje je u aktivno naoružanje Vojske SAD uvedeno 1997. godine. Radi se o bombi B61-11, nastalom ugradnjom već postojeće nuklearne bojeve glave B61 u novo ojačano telo. Bilo je dosta kontroverzi oko uvođenja ove bombe u aktivno naoružanje, pošto zvanična politika SAD brani razvoj novih nuklearnih oružja. Argument koji su koristili Ministarstvo energetike i laboratorije za razvoj bio je da se radi samo o "modifikaciji" starijeg sistema, pošto se zasniva na već postojećem "fizičkom pakovanju". Bomba je kraća od GBU-28 (oko 3,6 metara) i ima samo četvrtinu njene mase. Jačina nuklearne glave je varijabilna, od 0,3 do 340 kilotona (u nuklearnim eksplozijama se oslobađa toliko energije da se ona izražava u kilotonama, odnosno megatonama, tj. u ekvivalentu eksplozije od hiljadu, odnosno milion tona TNT - trinitrotoluola). Kao i konvencionalni penetratori, baca se iz aviona (B-2 stelt bombarder). Moć prodiranja je, međutim, prilično ograničena. Testovi su pokazali da prodire samo 3 metra u smrznuto zemljište. Sa takvom moći prodiranja i nuklearnom glavom od 0,3 kilotone, B61-11 bi mogla da uništi metu zakopanu ispod oko 15 metara tvrde stene ili betona. Za istu dubinu prodiranja i jačinu od 340 kilotona, dubina uništavanja bila bi oko 70 metara. Osamdesetih SAD su razvile i testirale, ali nisu uvrstile u naoružanje, nuklearni penetrator namenjen krstarećoj raketi srednjeg dometa Peršing II. Bojeva glava, nazvana W86, je takođe bila modifikacija B61. Bila je dugačka oko 2 metra, a mogla je da prodre manje od 10 metara kroz granit ili armirani beton. Zbog ovako male dubine prodiranja, svaka primena nuklearnih penetratora u naseljenim sredinama rezultovala bi masovnim civilnim žrtvama. Čak i kod oružja male snage, nuklearna eksplozija bi izbacila tone radioaktivnog materijala i prekrila veliku oblast smrtonosnim gama zračenjem. Nuklearni penetratori su prvenstveno namenjeni uništavanju podzemnih ciljeva. Bombe su dizajnirane tako da pogode zemlju velikom brzinom i prodru u nju pre eksplozije. Eksplozijom se oslobađa velika količina energije koja se prenosi kroz zemlju i uzrokuje jaki seizmički udarni talas koji može da uništi ili ošteti podzemnu metu. Dubina prodiranja ima dosta uticaja na razarajuće delovanje eksplozije. Tako prodiranje nekoliko metara više kroz zemlju povećava uništavajući efekt za više od 10 puta. Eksplozija nuklearnog oružja od npr. 10 kilotona na dubini od 1 metar dovodi do povećanja efektivne jačine za faktor 20 i rezultuje razaranjem ekvivalentnom eksploziji oružja od 200 kilotona na površini zemlje. Povećanje dubine prodiranja na 5 metara dovodi do povećanja efektivne jačine za dodatnih 60 procenata, do 320 kilotona. Da bi penetrator postigao veću dubinu, mora da udari u zemlju sa većom brzinom. Ako je ta brzina prevelika, glava bombe može da se deformiše i bomba uništi. Empirijski podaci dobijeni ispaljivanjem čvrstih čeličnih projektila u beton pokazali su da je maksimalna brzina udara u ovom slučaju oko jedan kilometar u sekundi, a maksimalna dubina do koje projektil može da prodre u beton oko četiri puta njegova dužina. Tako, maksimalna dubina prodora u beton bombe dugačke 3 metra biće manja od 12 metara. Dubina prodora je veća u suvom zemljištu, ali utvrđeni bunkeri i skladišta se nalaze uglavnom ispod čvrstih stena. Dubina prodora koja je postignuta sadašnjim penetratorima je previše mala da bi zadržala radijaciju i zagađenje površine radioaktivnim materijalom po eksploziji bombe. U Nevadi je prilikom testiranja utvrđeno da je minimalna dubina za bezbednu eksploziju oružja jačine 1 kilotone oko 100 metara, a za oružje od 100 kilotona 500 metara. U tvrdoj steni to je 60 metara, odnosno 300 metara. Ove dubine su daleko veće nego što se može ostvariti penetratorima. Čak i da se postignu tražene dubine, prodiranje bi otvorilo kanal kroz koji bi nakon eksplozije radijacija curila na površinu. Pošto ova oružja ne mogu da prodru do neophodne dubine, ona bi stvorila površinski krater izbacujući veliku količinu radioaktivne prašine i otpada u vazduh i region. Veličina kratera i količina izbačenog materijala zavise uveliko od osobina zemljišta, dubine eksplozije, jačine oružja. Stepen zagađenja zavisi i od lokalnih vremenskih uslova, kao što su kiša i vetar. RNEP Predložena studija novog penetratora, RNEP-a, podrazumeva modifikaciju dva postojeća nuklearna oružja: bombe B61 (koja je već osnova B61-11 penetratora) i avionske bombe B83. B83 je trenutno najveća bojeva glava koja je u arsenalu SAD, jačine 1 do 2 megatone, što je daleko jače od B61-11. Primenom ovako jake nuklearne bojeve glave nadoknadila bi se mala dubina prodiranja. Pored razvoja novog tela za bojeve glave, druge modifikacije mogle bi se odnositi na poboljšanje sistema navođenja radi veće preciznosti, bolju kontrolu ponašanja pri udaru (obezbediti odgovarajući ugao pri udaru, tako da se penetrator ne odbije od površine zemlje), pametnije upaljače (povećana kontrola trenutka eksplozije oružja, kako ne bi eksplodiralo udarom o površinu zemlje). B61-11 penetrator je proizveden bez nuklearnih testova, pošto se u načelu radilo o prepakivanju postojeće bojeve glave. Zabrana nuklearnih testova verovatno je razlog iz kojeg su za RNEP odabrane postojeće bojeve glave. Razvoj RNEP-a zahteva znatno istraživanje i razvoj, koji će se odvijati najvećim delom u tri laboratorije Ministarstva energetike: Laboratorija Lorens Livermur iz Kalifornije, Los Alamos i Sandia iz novog Meksika. Posledice Odluka SAD da razvije novo nuklearno penetrirajuće oružje imaće više negativnih političkih implikacija na međunarodnom planu. Kao prvo, ovakva oružja su isključivo dizajnirana da se upotrebe u konfliktima, koji bi se inače naznačili kao ne-nuklearni. To bi izbrisalo jasno povučenu liniju između konvencionalnih i nuklearnih oružja i smanjilo prag tolerancije za upotrebu potonjih. Drugo, na osnovu studija i analiza izgleda da su ovakva oružja prvenstveno namenjena upotrebi u zemljama trećeg sveta. Stav o napadu nuklearnim oružjem na jednu zemlju koja takvo oružje ne poseduje, suprotan je jemstvima SAD datim Dogovorom o neproliferaciji nuklearnog oružja. Ovo bi podstaklo zemlje trećeg sveta da pribave nuklearno ili neko drugo (hemijsko, biološko) oružje za masovno uništenje. Stav Bušove administracije je da RNEP predstavlja odgovor na "čitav niz pretnji", uključujući napade konvencionalnim, hemijskim ili biološkim oružjem. Najglasniji zagovarači novog oružja dolaze iz američkih laboratorija za nuklearna oružja, Los Alamos i Lorens Livermur. Krajem Hladnog rata i raspadom Sovjetskog saveza, u američkim vladinim krugovima vodile su se ozbiljne diskusije o zatvaranju jedne od nuklearnih laboratorija. Štaviše, predsednik Klinton je okončao američka nuklearna testiranja 1993. godine i potpisao svetski sporazum o zabrani testova (Comprehensive Test Ban Treaty) 1996. godine. Najveće nuklearne sile održavaju i dalje moratorijum na nuklearne testove, a nakon testova iz maja 1998. godine, pridružile su im se i Indija i Pakistan. Nije ni čudo što u takvoj situaciji laboratorije za nuklearno oružje traže opravdanje (i novčana sredstva) za svoje postojanje u vidu novog zadatka. O.T. |
